Szanowni Państwo,

we wrześniu bieżącego roku Pan Profesor Jerzy Woyke – znany i ceniony w środowisku pszczelarskim światowej sławy naukowiec – skończył 90 lat, które w przeważającej części poświęcił nauce i nadal jej służy. Z tej okazji Pracownicy Pracowni Pszczelnictwa, Wydziału Nauk o Zwierzętach, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie serdecznie zapraszają do wzięcia udziału w:

 Jubileuszowej Konferencji Naukowej Prof. dr hab. Jerzego Woyke „90 lat z pszczołami przez świat”

  Poniżej przedstawiono informację na temat dokonań naukowych Profesora oraz przybliżono Jego sylwetkę.

 Pan Profesor dr hab. Jerzy Woyke jest jedną z najbardziej rozpoznawanych Postaci pszczelarskiego środowiska naukowego w świecie. Wybitny, światowej sławy, powszechnie szanowany i doceniany naukowiec jest profesorem nauk rolniczych, specjalistą w zakresie pszczelnictwa.

Profesor Jerzy Woyke (ur. 9 września 1926r. w Maleninie) ukończył leśnictwo (1950r.) i biologię (1952r.) na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Następnie uzyskał stopnie doktora (1958r.) i doktora habilitowanego (1961r.), a w 1969 roku otrzymał tytuł profesora nauk rolniczych. Od 1958r. został pracownikiem naukowym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz kierownikiem Zakładu Pszczelnictwa na Wydziale Ogrodniczym. Po reorganizacji uczelni w 1970 roku kontynuował pracę jako kierownik Zakładu Hodowli Owadów Użytkowych na Wydziale Zootechnicznym. Profesor dwukrotnie pełnił funkcje prodziekana (na Wydziale Ogrodniczym SGGW 1964-69 oraz Wydziale Zootechnicznym SGGW 1970-73). Na emeryturę przeszedł w 1996r. (20 lat temu) ale wciąż jest bardzo aktywnym naukowcem, prowadzącym badania zarówno w kraju, jak i za granicą. Profesor Woyke nadal udziela konsultacji naukowych i współpracuje z rzeszą naukowców z całego świata, stanowiąc dla nich niezaprzeczalny autorytet naukowy.

Wieloletnia praca badawcza Profesora na różnymi podgatunkami pszczół odbywała się w ramach licznych zagranicznych staży naukowych (USA – 1958r., Brazylia – 1967r., NRF – 1971r., Norwegia – 1972r., Australia – 1973r., Indie – 1974r., Nepal – 1999r.; jako konsultant FAO: Gwinea – 1975r., El Salvador – 197r., Afganistan – 1983r., Wietnam – 1985r., Ghana – 1986r., Egipt – 1987r., Sudan – 1988r., Algieria – 1989r., Albania – 1989r., Meksyk – 1989r.). W Europie pracował nad pszczołą środkowoeuropejską, włoską, kraińską, kaukaską i maltańską, w Afryce nad Apis adansoni (Senegal, Gwinea i Ghana) A. scutelata, A. capensis (Afryka Pd.) i Apis nubica (Sudan) Natomiast w Brazylii – nad pszczołą afrykanizowaną, w Azji – nad pszczołą wschodnią (A. cerana), karliczką (A. florea), olbrzymią A. d. dorsata i A. d. breviligulla) skalną (A. laboriosa) (Indie, Chiny, Tajlandia, Wietnam i Nepal, Filipiny), a na Borneo nad Apis koschewnikovi. Były to badania z zakresu genetyki, a w szczególności determinacji płci, sztucznego unasieniania pszczół, pszczół tropikalnych czy metod biologicznego zwalczania groźnego roztocza Tropilaelaps clareae.

Znaczenia badań Pana Profesora Jerzego Woyke dla rozwoju współczesnej, szeroko pojętej wiedzy o pszczołach trudno jest przecenić, ponieważ wiele z nich miało przełomowe znaczenie dla nauki i praktyki pszczelarskiej.

Do najważniejszych osiągnięć naukowych należy zaliczyć:

• 1955-1960 – udowodnienie wielokrotnej kopulacji matki pszczelej. Zmieniło to całkowicie podstawy genetyki pszczół;
• 1960r. – opracowanie metody sztucznego unasieniania matki pszczelej przyjętej w świecie za standardową;
• 1962-1982 - polepszenie efektywności sztucznego unasieniania przez zbadanie optymalnych warunków, w jakich powinna przebywać matka pszczela po zabiegu;
• 1962-1978 - rozwiązanie zagadnienia determinacji płci u pszczół. Dotychczas uważano, że samice (robotnice i matki) rozwijają się z jaj zapłodnionych, a trutnie – samce z niezapłodnionych. Udowodniono, że trutnie mogą rozwijać się też z jaj zapłodnionych;
• 1963r. – odkrycie substancji kanibalizmu u pszczół;
• 1972r., 1973r. – zbadanie biologii naturalnego unasieniania pszczół indyjskich Apis cerana;
• 1973r. - określenie granic rozpowszechniania się pszczół afrykańskich;
• 1973r., 1990r., 1992r. – opracowanie metody postępowania z agresywnymi pszczołami afrykańskimi, umożliwiającej bezpieczną pracę przy nich;
• 1973r., 1975r. – opracowanie metody sztucznego unasieniania pszczół indyjskichApis cerana;
• 1973r. - odkrycie barwnej mutacji pomarańczowych oczu (laranja) pszczół, która to mutacja stała się podstawą licznych interesujących badań i obserwacji;
• 1979r. - rozwiązanie zagadnienia determinacji płci pszczół indyjskichApis cerana;
• 1977r., 2000r. - rozwiązanie zagadnienia dziedziczenia ubarwienia pszczół i zróżnicowanej ekspresji ubarwienia u robotnic, matek i trutni;
• 1984-2000 - zbadanie biologii i opracowanie metody zwalczania groźnego pasożyta pszczółTropilaelaps clareae bez użycia jakichkolwiek środków chemicznych. Pozwoliło to uratować pszczołę miodną w południowo-wschodniej Azji. W rezultacie ogromnie wzrosła tam produkcja miodu i niektóre kraje – np. Tajlandia i Wietnam – stały się eksporterami miodu;
• 1996-2004 - wspólnie z Instytutem Fizjologii im Pawłowa w St. Petersburgu, przeprowadzenie badań nad barwnymi mutacjami pszczół, co przyczyniło się do leczenia wad wzroku u ludzi;
• 1998r. – odkrycie, że jaja pszczół ustawicznie zmieniają swą wielkość w ciągu całego okresu inkubacji;
• 2004r. - odkrycie odmiennego zachowania higienicznego wolno żyjących gatunków pszczół A. dorsataiA. laboriosa, polegające na nie odkrywaniu komórek z martwym czerwiem, co zapobiega rozprzestrzenianiu się chorób i pasożytów;
• 2011r. - udowodnienie, że znamię weselne matki pszczelej pochodzi od 2 trutni;
• 2012r. - opisanie, które urwiska himalajskie pszczoła skalna A. laboriosawybiera na miejsca gniazdowania i dlaczego?

W 2016r. przypadają 90. urodziny Pana Profesora oraz 67- lecie publikowania prac naukowych. Prof. dr hab. Jerzy Woyke zgromadził w tym czasie niezwykle imponujący dorobek naukowy. Na podstawie badań Profesor opublikował aż 825 prac, z czego 503 stanowią oryginalne publikacje naukowe, pozostałe to książki oraz prace popularne. Prace Pana Profesora są bardzo często cytowane w Science Citation Index W ISIS – 3608 oraz Web of Science 913. Pan Profesor był także promotorem 8 prac doktorskich, wielokrotnym recenzentem (544) prac naukowych np. doktoratów, habilitacji, wniosków o nadanie tytułu profesora, grantów, krajowych i zagranicznych publikacji naukowych. Profesor Jerzy Woyke jest jedyną osobą na świecie, która badała pszczoły aż w 24 krajach. Był także ekspertem FAO (ONZ) w 11 państwach (Gwinea, El Salwador, Kostaryka, Afganistan, Wietnam, Ghana, Egipt, Sudan, Albania, Algieria, Meksyk). Śmiało więc można stwierdzić, że jest on popularyzatorem nauki polskiej poza granicami naszego kraju. Poza FAO prowadził zagranicą dłuższe kursy i wykłady na uniwersytetach w 11 krajach. Wykłada w 6 językach – angielskim, niemieckim, hiszpańskim, portugalskim, francuskim i rosyjskim.

Pan Profesor cieszy się dużym szacunkiem i poważaniem zarówno w Polsce jak i na świecie. Jest bardzo często doceniany za swoją pracę, to laureat 73 nagród, odznaczeń i wyróżnień, z czego 16 zagranicznych (najważniejsze nagrody: PAN 1966r., 1971r., 1979r., 1987r., Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego 1976r., 1989r., Ministerstwa Rolnictwa 1976r., 1984r., USDA 1976r., 1984r., 1987r., Ministerstwa Rolnictwa El Salwadoru 1981r., Medal in Oczapowskiego PAN 1994r., Outstanding Apicultural Scientist, Tajlandia 2000r., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski 2014r.). Został także uhonorowany doktoratem honoris causa w Akademii Rolniczej w Szczecinie (1998r.) i Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie (2002r.).

W imieniu Pracowników Pracowni Pszczelnictwa

Dr hab. Beata Madras-Majewska, prof. SGGW